En Kazançlı Gıda İşleri – Yiyecek İçecek Sektörü Ortalama Kazançları

Türkiye’de en yararlı besin işlerine dair ayrıntılı bir yazı hazırladık. Bu yazıda yiyecek – içecek bölümünün hacmi ve genişliğine dair bilgileri bulabilecek ve hangi işin ne kadar kazandırdığına göz atabileceksiniz. Bilhassa ayrıntılı bir yazı olmasına ve dataya dayalı olmasına itina gösterdik. Yazının sonunda ise besin işine girerken nelere dikkat etmeniz gerektiği, hangi maliyetlerinizin olacağına dair bilgiler bulacaksınız. Umarım bu rehber yiyecek içecek kesimine girmek isteyen teşebbüsçüler için faydalı olacaktır.

Türkiye’de Besin Kesiminin Büyüklüğü ve Hacmi

Türkiye besin kesimi, geniş bir yelpazede çeşitlilik gösteren ve dünya çapında kıymetli bir yere sahip olan bir bölümdür. Tarım ve besin kesimleri, ülke iktisadında kıymetli bir rol oynar. Türkiye, 2021 yılında 190’dan fazla ülkeye 1.800 çeşit tarım eseri ihraç ederek, 23 milyar ABD doları ihracat geliri elde etmiştir, bu durum Türkiye’yi Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesindeki en büyük tarım eserleri ihracatçılarından biri yapmaktadır​​. [1]

Türkiye’nin tarım ve besin kesimi, 2,2 milyon üretici ve 30 binin üzerinde küçük yahut büyük ölçekli firmayı kapsayan geniş bir çerçeveye sahiptir. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2023 yılı için belirlediği gayeler ortasında, tarım ve besin bölümünde 150 milyar dolarlık üretim ve 40 milyar dolarlık ihracat bulunmaktadır. Bu gayelere ulaşılabilmesi için çeşitli teşvikler uygulanmaktadır​. [2]

Sektördeki potansiyel eserler ortasında, paketli eserler öne çıkmaktadır. Türkiye, ekmek üretiminde dünya lideri konumundadır. Aynı zamanda, unlu mamuller ve saf meyve suları üzere eserlerde de uygun bir ivme yakalamıştır. Dondurulmuş besin tüketimi düşük olmasına karşın, doğal eser tüketimine yönelik bir artış beklenmektedir [3]

Türkiye’nin tarım kesimindeki çeşitlilik, 11.000 bitki tipine mesken sahipliği yapmasıyla da dikkat çekmektedir. Bu, Türkiye’yi biyolojik çeşitlilik açısından güçlü bir ülke yapar ve tarım-gıda dalında net ihracatçı pozisyonunu pekiştirir. İhracatın yıllık ortalama büyüme oranı %7.5 olup, meyve ve sebzeler en rekabetçi alt kesimler ortasında yer alır.​ [4]

Gıda perakendesi, Türkiye’de perakende pazarının %62’sini oluşturur ve organize perakendenin hissesi son yıllarda artış göstermektedir​​. Besin ve tarım eserlerinde dünya çapında rekabetçi bir imaj yaratan Türkiye, tarım bölümünün planlı ve programlı üretimiyle ihracat potansiyelini daha da artırabilir.

Özetle Türkiye’de son raporlar ve pazar araştırmalarına nazaran besin kesiminin hacmi şu biçimdedir:

Yiyecek ve İçecek Dalındaki İş Modelleri ve Ortalama Kazançları

1. Lokanta ve Restoranlar

• İş Modeli: Geniş bir müşteri yelpazesine hizmet veren, çeşitli yemek seçenekleri sunan işletmelerdir. Fine dining’dan fast food’a kadar farklı konseptlerde hizmet verebilirler.
• Ortalama Yarar: Lokanta ve restoranların çıkarları, pozisyonuna, müşteri kapasitesine ve segmentine nazaran büyük ölçüde değişiklik gösterir. Yüksek kaliteli restoranlar ve yeterli pozisyonda olanlar aylık 100.000 TL – 400.000 TL ortası net kar elde edebilirken, daha küçük yahut az tanınmış işletmelerin karı bu aralığın altında kalabilir.

2. Kafe ve Kahvehaneler

• İş Modeli: Ekseriyetle atıştırmalıklar, kahve ve öteki içecekler sunan yerlerdir. Toplumsal buluşma noktaları olarak popülerdirler.
• Ortalama Kar: Kafe ve kahvehanelerin aylık net karı, pozisyonuna ve popülerliğine bağlı olarak büyük ölçüde değişkenlik gösterir, ortalama olarak 70.000 TL – 300.000 TL ortasında değişebilir.

3. Sokak Yiyecekleri ve Besin Arabaları

• İş Modeli: Düşük başlangıç maliyeti ve esnek pozisyon avantajları sunan taşınabilir yiyecek satış noktalarıdır.
• Ortalama Çıkar: Bu modelle işletilen işletmeler ekseriyetle düşük işletme maliyetlerine sahiptir ve aylık 30.000 TL – 150.000 TL net kar elde edebilirler.

Özellikle Türkiye’de yaygın olan birtakım sokak yemeği işletmelerinin ortalama çıkarları şöyledir:

Dönerci

• İş Modeli Açıklaması: Döner, Türk mutfağının en bilinen fast food cinslerinden biridir ve çoklukla tavuk yahut kırmızı etten yapılarak ekmek ortası yahut pilav üstü servis edilir.
• Ortalama Çıkar: Pozisyon ve müşteri kitlesine bağlı olarak aylık net kar 50.000 TL ile 250.000 TL ortasında değişebilir. Kaliteli gereç kullanımı ve süratli servis, çıkarı artıran değerli faktörlerdir.

Çiğ Köfteci

• İş Modeli Açıklaması: Etli yahut etsiz çiğ köfte sunan işletmeler. Son yıllarda etsiz çiğ köfte, yaygın bir fast food seçeneği olarak popülerlik kazanmıştır.
• Ortalama Kar: Düşük işletme maliyetleri nedeniyle, çiğ köfte dükkanlarının aylık net karı ekseriyetle 30.000 TL ile 120.000 TL ortasında değişir. Marka bilinirliği ve franchising sistemi yararı artırabilir.

Hamburgerci

• İş Modeli Açıklaması: Klâsik yahut gourmet hamburgerler sunan işletmeler. Son devirde artan bir popülerliğe sahip olan bu işletmeler, geniş bir müşteri kitlesine hitap eder.
• Ortalama Kar: Hamburgercilerin aylık net karı, sunulan eserlerin kalitesi ve işletmenin marka kıymetine bağlı olarak geniş bir aralıkta değişebilir; ortalama 65.000 TL ile 250.000 TL ortasında yarar mümkündür. Gourmet hamburgerciler, yüksek kaliteli gereçler kullanarak ve eşsiz tarifler sunarak daha yüksek fiyatlar talep edebilir.

Midyeci

• İş Modeli Açıklaması: Midye dolma, midye tava üzere çeşitli midye tabanlı yiyecekler sunan işletmeler. Hem sokak tezgahlarında hem de dükkanlarda faaliyet gösterebilirler. Midyeciler, ekseriyetle gece geç saatlere kadar hizmet vererek gençler ve gece hayatı sevenler ortasında popülerdir.
• Ortalama Kar: Midyecilerin aylık net karı, eserlerin kalitesi, işletmenin pozisyonu ve hizmet saatlerine bağlı olarak ekseriyetle 30.000 TL ile 150.000 TL ortasında değişebilir. Bilhassa ağır geç saatlerdeki satışlar ve düşük işletme maliyetleri karlılığı artırabilir.

4. Catering Hizmetleri

• İş Modeli: Özel etkinlikler, toplantılar ve kutlamalar için yiyecek ve içecek sağlayan hizmetlerdir.
• Ortalama Kar: Projeye ve aktiflik büyüklüğüne bağlı olarak değişir, lakin güzel bir müşteri portföyü ile aylık 90.000 TL – 600.000 TL ortası net kar mümkündür.

5. Online Yemek Sipariş ve Teslimat Servisleri

• İş Modeli: İnternet üzerinden yemek siparişi alıp, müşterilere teslim eden servislerdir. Kendi mutfaklarından hizmet verebilecekleri üzere, mevcut restoranlarla da iş birliği yapabilirler.
• Ortalama Kar: Bu iş modeli, bilhassa pandemi periyodunda popülerlik kazanmıştır. Aylık net kar 60.000 TL – 350.000 TL ortasında değişebilir, lakin yüksek rekabet ve lojistik maliyetler göz önünde bulundurulmalıdır.

Bu sayılar, daldaki genel eğilimleri yansıtmakta olup, belli bir işletmenin çıkarı, üstte belirtilen faktörlere ve işletmenin operasyonel verimliliğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Besin Bölümünün Maliyetleri ve Göz Önünde Bulundurmanız Gerekenler

Gıda dalı, yüksek başlangıç maliyetleri, daima değişen müşteri talepleri ve ağır rekabet üzere birçok zorluk içerir. Bu dalda başarılı olmak isteyen girişimcilerin dikkate alması gereken kimi kıymetli maliyetler ve göz önünde bulundurulması gereken faktörler aşağıda sıralanmıştır:

1. Başlangıç Maliyetleri

• Kira yahut Satın Alma: İşletmenin pozisyonu, maliyetler üzerinde büyük bir tesire sahiptir. Merkezi ve ağır bölgelerdeki kira ve satın alma fiyatları daha yüksektir.
• Ekipman ve Döşeme: Mutfak ekipmanları, soğutma sistemleri, masa ve sandalyeler üzere temel gereksinimler kıymetli bir yatırım gerektirir.
• Ruhsat ve Müsaadeler: Besin işletmesi açmak için gerekli olan sıhhat, güvenlik ve işletme lisansları için ödenen fiyatlar.

2. İşletme Maliyetleri

• Malzeme Tedariği: Yiyecek ve içecek maliyetleri, işletmenin kar marjını direkt tesirler. Toplu alımlar ve mahallî tedarikçilerle çalışmak maliyetleri düşürebilir.
• Personel Masrafları: Aşçılar, garsonlar ve başka dayanak çalışanının maaşları işletme maliyetlerinin büyük bir kısmını oluşturur.
• Enerji ve Su Sarfiyatları: Mutfak ekipmanlarının ve işletmenin genel güç tüketimi, kıymetli maliyetler ortasındadır.

3. Pazarlama ve Reklam

• Dijital Pazarlama: Toplumsal medya, SEO ve e-posta pazarlaması üzere dijital pazarlama stratejileri, işletmeyi tanıtmak için gereklidir.
• Fiziksel Reklam: Menü tasarımı, dış cephe reklamları ve lokal gazete ilanları üzere klâsik reklam teknikleri.

4. Sigorta ve Vergiler

• Sigorta: İşletme sigortası, mülk sigortası ve çalışan sigortası üzere sigorta poliçeleri.
• Vergiler: Gelir vergisi, KDV ve öbür lokal vergiler işletmenin maliyetlerini tesirler.

5. Öbür Giderler

• Bakım ve Tamir: Ekipman ve işletmenin fizikî durumunun korunması için gerekli olan bakım ve tamirat çalışmaları.
• Yazılım ve Teknoloji: Sipariş idaresi, stok denetimi ve müşteri bağları idaresi için kullanılan yazılım ve teknoloji tahlilleri.

Göz Önünde Bulundurmanız Gerekenler

• Müşteri Talepleri: Müşteri tercihleri ve trendler daima değişir. Menüyü ve hizmetleri bu taleplere nazaran güncellemek kıymetlidir.
• Rekabet: Pazarın doygunluğunu ve rakip işletmelerin stratejilerini tahlil etmek, rekabet avantajı sağlayabilir.
• Yasal Ahenk: Besin güvenliği ve sıhhat standartlarına ahenk, müşterilerin inancını kazanmak ve yasal problemleri önlemek için kritiktir.
• Sürdürülebilirlik: Besin israfını azaltmak, güç verimliliğini artırmak ve sürdürülebilir tedarik zincirleri oluşturmak, giderek daha fazla tüketici tarafından talep edilmektedir.

Gıda dalında başarılı olmak için bu maliyetlerin ve faktörlerin ayrıntılı bir biçimde planlanması ve yönetilmesi gerekmektedir.

Yasal Düzenlemeler ve İzinler

Türkiye’de besin dalında faaliyet göstermek isteyen işletmelerin uyması gereken bir dizi yasal düzenleme ve alınması gereken müsaadeler bulunmaktadır. Bu düzenlemeler ve müsaadeler, işletmelerin ve tüketicilerin sıhhatini müdafaayı, besin güvenliğini sağlamayı ve dalda adil rekabet şartlarının oluşmasını gayeler.

Gıda İşletmesi Onayı

• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı: Türkiye’de gıda işletmelerinin faaliyete geçebilmesi için Besin, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan onay alınması gerekmektedir. Bu onay, işletmenin besin güvenliği standartlarına uygun olduğunu gösterir.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı

• Yerel Belediyeler: İşletmenin bulunduğu lokal belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmalıdır. Bu ruhsat, işletmenin ilgili belediye sonları içinde faaliyet göstermesine müsaade verir.

Sağlık Raporu

• Sağlık Bakanlığı: Gıda sektöründe çalışacak olan çalışanın, çalışmaya başlamadan evvel Sıhhat Bakanlığı’ndan alınacak sıhhat raporuna sahip olması gerekmektedir.

Vergi Kaydı

• Vergi Dairesi: İşletmenin vergi mükellefi olabilmesi için ilgili vergi dairesine kaydının yapılması ve vergi levhası alınması gerekmektedir.

Çevre İzinleri

• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı: İşletmenin çevreye etkilerini minimize etmek gayesiyle, atık idaresi ve atık su arıtma üzere bahislerde Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’ndan alınması gereken müsaadeler bulunmaktadır.

Alkol Satışı İçin Özel İzin

• İçki Satışı: Şayet işletme alkollü içecek satışı yapacaksa, ilgili mahallî otoritelerden alkol satış müsaadesi alması gerekmektedir.

Yangın Güvenliği ve İş Güvenliği İzinleri

• Yangın Güvenliği: İşletme, yangın güvenliği standartlarına uygun olarak donatılmalı ve ilgili itfaiye müdürlüğünden yangın güvenliği müsaadesi alınmalıdır.
• İş Güvenliği: Ayrıyeten, iş sıhhati ve güvenliği yönetmeliklerine uygun olarak işletmede gerekli tedbirlerin alınması ve bu bahiste eğitimlerin verilmesi gerekmektedir.

Bu yasal düzenlemeler ve müsaadeler, işletmenin kanunlara uygun bir formda faaliyet göstermesini sağlar ve hem işletmenin hem de tüketicilerin korunmasına yardımcı olur. Besin dalında faaliyet göstermek isteyen işletmelerin, bu süreçleri başlatmadan evvel ilgili mevzuatı ayrıntılı bir biçimde incelemesi ve gerektiğinde profesyonel yardım alması değerlidir.

Yatırım ve Finansman Olanakları

Bu kaynaklar, girişimcilerin işlerini başlatmalarına, büyütmelerine ve sürdürülebilir bir formda yönetmelerine yardımcı olabilir.

Devlet Takviyeleri ve Teşvikler

• KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme Yönetimi Başkanlığı): KOSGEB, girişimcilere ve KOBİ’lere yönelik çeşitli dayanak programları sunar. Bu dayanaklar ortasında girişimcilik takviyeleri, işletme geliştirme dayanakları ve milletlerarası rekabetçiliğin artırılması dayanakları bulunmaktadır. Detaylı bilgi için KOSGEB’in resmi web sitesi ziyaret edilebilir: https://www.kosgeb.gov.tr
• Tarım ve Orman Bakanlığı: Tarımsal üretimle ilgili teşebbüsleri destekleyen çeşitli hibe ve dayanak programları sunar. Bu dayanaklar, bilhassa ziraî girişimcilik, organik tarım ve kırsal kalkınma projelerini kapsar.

Banka Kredileri ve Finansman Paketleri

• Ziraat Bankası, Halkbank ve başka ticari bankalar: Besin kesimine yönelik özel kredi paketleri ve finansman imkanları sunarlar. Bu krediler, işletme sermayesi finansmanı, ekipman alımı ve işletme genişletme projeleri için kullanılabilir.
• Kredi Garanti Fonu (KGF): KOBİ’lerin bankalardan kredi alabilmesini kolaylaştıran kefalet ve garanti sistemleri sunar. Bu sayede, bankalar tarafından yüksek riskli olarak bedellendirilen işletmeler dahi finansmana erişebilir.

Yatırım Fonları ve Melek Yatırımcılar

• Girişim Sermayesi Fonları: Bilhassa yenilikçi ve büyüme potansiyeli yüksek besin işletmelerine yatırım yaparlar.
• Melek Yatırımcı Ağları: Ferdi yatırımcılar, startup ve erken kademe teşebbüslere finansal takviye sağlarlar. Türkiye’de faaliyet gösteren melek yatırımcı ağları ortasında BAN (Business Angels Network) Türkiye üzere platformlar bulunmaktadır.

Avrupa Birliği ve Memleketler arası Fonlar

• AB ve Memleketler arası Kalkınma Ajansları: Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma ve KOBİ takviye projeleri için çeşitli hibe ve fonlar sağlayabilirler. Bu cins dayanaklar ekseriyetle muhakkak projeler yahut dallarla sonludur ve ayrıntılı müracaat kriterleri vardır.

Yatırım ve finansman imkanlarından faydalanmak için, iş planınızı ve finansal projeksiyonlarınızı dikkatli bir biçimde hazırlamanız gerekmektedir. Ayrıyeten, başvuracağınız takviye yahut kredi programının kurallarını ve gerekliliklerini güzel anlamanız kıymetlidir. Gerekli dokümanların ve planların eksiksiz ve gerçek bir formda hazırlanması, finansman alma talihinizi artırabilir.